Je bent wat je eet

Gezien de populariteit van kookboeken (Jeroen Meus, Pascale Naessens, …. ) leek het een goed idee om deze titel te gebruiken. Het gaat hier namelijk niet over eten maar wel over identiteit.

Onze school doet mee aan een Comenius project. Eén van de doelstellingen hiervan is het creëren en/of verdiepen van de Europese identiteit. Dit lijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan. Wat is eigenlijk de Europese identiteit?

Het begrip culturele identiteit is een ingewikkeld begrip. Het is wetenschappelijk moeilijk definieerbaar (het is moeilijk scherp te omschrijven) en draagt een zware historische en actuele belasting met zich mee (zie vb. Hitler en het hedendaags racisme). Een poging om het vast te pinnen maakt gebruik van bijvoorbeeld de volgende vijf begrippen: genen (hoe zien we eruit?), geografie (wat is ons land?), geschiedenis (wat maakten we in het verleden mee?), taal (welke taal of talen spreken we?) en materiële cultuur (wat heeft onze cultuur voortgebracht?).

Passen we deze vijf toe op de Europese cultuur dan wordt het soms moeilijk.

Anderson Benedict probeerde uit te leggen hoe mensen tot een gemeenschap behoren. Hij spreekt over “verbeelde gemeenschappen”. In gedachten behoren we tot een gemeenschap op basis van verbeelde eigenschappen en gedeelde referenties. Hoewel we elkaar niet allemaal kennen is er onderling wel een binding. Kijk maar wat er gebeurt als de rode duivels naar een WK gaan. Mensen die elkaar van haar noch pluim kennen, vliegen elkaar om de hals als de rode duivels winnen. We voelen ons dan meestal een “echte Belg”. Deze verbeelde, gedeelde gemeenschappen ontstaan volgens hem via de massamedia. Door zich op een massapubliek te richten of door te generaliseren en burgers als het publiek te adresseren slagen de massamedia hierin. Vergelijk maar eens het nieuws dat we aangeboden krijgen in Vlaanderen met dat in Wallonië en beide met dat in vb. de VS.

Volgens Anderson werd de creatie van ingebeelde gemeenschappen mogelijk door printkapitalisme. Kapitalistische entrepreneurs drukten hun boeken en media in de landstalen om de oplage te maximaliseren, in plaats van exclusieve schrifttalen, zoals Latijn. Als gevolg daarvan konden lezers, die verschillende lokale dialecten spraken, elkaar begrijpen en kon er een gemeenschappelijk discours ontstaan. Anderson betoogt dat de eerste Europese natiestaten zo gevormd werden rond hun "nationale druk-talen".

“Europa” probeert zelf ook bij te dragen aan het ontstaan en/of verdiepen van deze Europese identiteit. Er wordt een verklaring afgelegd over de Europese identiteit, als onderdeel van politieke samenwerkingsregelingen en goedgekeurd door de ministers van Buitenlandse Zaken en dit reeds in 1973.  De bouw van een huis van de Europese geschiedenis moet dit vandaag verder gestalte geven.. Dit museum moet de kennis van de eigen geschiedenis en Europese identiteit verbeteren. Op die manier zou ook het gevoel van een Europese identiteit moeten vergroten. Oorspronkelijk was de opening voorzien voor 2014, maar het is verschoven naar 2016. Allerlei praktische problemen duiken op. Dit ligt niet alleen aan de vertraging die is opgelopen bij de verbouwingen. Minstens even belangrijk zijn de inhoudelijke discussies over de rol en betekenis van een dergelijk museum.

Conclusie: het is niet simpel. Zomaar bijdragen aan een Europese identiteit lijkt moeilijk. Hoewel ik me erop betrap te spreken over een Europese manier van leven, een Europese cultuur wanneer ik op vakantie ben in een niet-Europees land zoals de VS. Vergelijk maar de moeilijkheid die Obama ondervindt om de zogenaamde “Obama care” in te voeren (een ziekteverzekering voor iedereen). Als we dit vergelijken met onze manier van werken, voel ik me toch Europeaan. We hebben trouwens een Europese vlag, een Europees volkslied, een verdrag van Lissabon dat een grondwet moest vervangen. Hoewel de inwoners van Europa zichzelf wel eens omschrijven als Europees, blijft de nadruk liggen op de nationale identiteit. Als we de laatste Europese verkiezingen uit 2014 bekijken, merken we dat de Eurosceptische politici bovendien talrijker zijn geworden in het Europees parlement. De voorstanders van een Europese identiteit hebben dus nog werk aan de winkel.

Informatieavond over het bezoek aan Litouwen voor ouders en leerkrachten

We hebben reeds enkele keren vergaderd met het team, nadat onze deelnemers terug zijn uit Litouwen. Vandaag is het moment aangekomen om het verhaal door te geven aan de ouders en aan alle andere collega's. Iedereen is op post om 19u.
Met mooie foto's van de uitstap worden we opgewacht. Ondertussen klinkt muziek uit Litouwen. Iedereen geraakt in de juiste stemming.
Mevrouw Vanmulders heet ons welkom en toont een presentatie waar het project nog eens kort wordt toegelicht en de reis uit de doeken wordt gedaan. Daarna mogen de leerlingen hun 5 gekozen afbeeldingen toelichten. Opvallend was het voorstel om onze schooluren aan te passen aan deze van Litouwen. Ook één van de leerkrachten vond dit een goed idee. Zij krijgen nl. na elk lesuur een pauze van 10 of 20 minuten waardoor een lesuur maar 45 minuten duurt. Een lange middagpauze is er ook niet.
Opvallend was dat haast elke deelnemer koos voor de heuvel der kruisen. Dit moet wel een grote indruk hebben gemaakt.
Na een korte pauze (waar we mochten proeven van een heerlijke, Litouwse cake) toonden de leerkrachten hun keuze. Daarna mochten de leerlingen en ouders enkele vragen beantwoorden over het project en bleven we nog wat napraten.
De leerlingen die meegingen en de begeleidende leerkrachten geraakten niet uitgepraat over deze prachtige ervaring. Terwijl zij vertelden kregen we nog wat filmpjes te zien van activiteiten ter plaatse. Sommige deelnemers hadden heel wat moeite om aan het volksdansen mee te doen. Maar het plezier spatte van het scherm.
Het project zal nog aan alle leerlingen van de eerste graad worden getoond en uitgelegd na de examens en de reis naar Polen wordt al voorbereid. Het team zit met andere woorden niet stil.

Litouwen dag 5: Het afscheid

De vele sterren aan de hemel gisterennacht verklapten ons het zonnige weer van vandaag. Na het ontbijt  kregen we rustig de tijd om onze koffers te pakken. Daarna wachtte de bus ons op om naar Vilnius te gaan. We namen afscheid van onze Turkse vrienden want zij vertrokken al eerder vanuit Riga. Ook de directrice en de onderdirectrice kwamen ons uitwuiven. Na een busrit van 3u kwamen we aan in de hoofdstad. Tijdens ons kort bezoek aan de stad zagen we de kathedraal en de residentie van de groot hertog. We passeerden ook snel een marktje om wat souvenirs te kopen. Meneer Hansen trok een zuur gezicht, kreeg hij deze 'afwijking' van de Poolse delegatie?
Op de luchthaven namen we uitgebreid afscheid van Simona en de Poolse delegatie. De leerlingen vonden het spijtig dat we nu al terug naar België gingen.

Litouwen dag 4: The traditional wedding

Deze ochtend werden we opgewacht in de turnzaal door 400 leerlingen voor een les line-dance. Daarna werd onze competitieve geest aangewakkerd door een diverse estafetten spelletjes: hoed doorgeven, zo snel mogelijk lopen met een ei op een lepel, per twee zo snel mogelijk naar de overkant met vastgebonden enkels, …

Nadien hadden de leerkrachten een meeting en  maakten de leerlingen een puzzel i.v.m. het huwelijk.

Om 14u gingen we naar het hotel om te rusten en ons klaar te maken voor het grote huwelijksfeest. 

Om 17u werden we opgehaald door de bus om terug naar de school te gaan waar de huwelijksceremonie begon. We kregen een toneelstuk te zien over de huwelijkstradities. Er werd gedanst en gezongen. Een heerlijk huwelijksbuffet stond voor ons klaar. Na het eten werden we uitgedaagd om de folklore dans te beoefenen op live muziek. Zitten blijven was geen optie! Kyrian werd zelfs op het podium gesleurd door de mooi Austeja. Ook voor de lokale kinderen was het een hele belevenis en ze lieten zich helemaal gaan, er werd non-stop gedanst. Om 23u gingen we moe en blij naar het hotel.

Litouwen dag 3: Inburgering

Na het ontbijt wachtte ons een warm ontvangst door de burgemeester op het gemeentehuis. Hier kregen we geen droge presentatie maar een interactieve quiz waarbij zelfs één van onze leerlingen, Vera, een prijs gewonnen heeft. De ochtend was goed gevuld: basketbalmuseum, synagoge, kerk en het museum van geschiedenis en cultuur van Joniskis.

In het ambachtelijk centrum werden we verwend met lokale ambachtelijke lekkernijen (appelgebak, kaas-rozijnbroodjes met kruidenthee) geserveerd door vrouwen in traditionele klederdracht.

Op school kregen we een toneelstuk te zien over het traditioneel huwelijk. Er werd veel gedanst, gezongen en muziek gespeeld op folklore instrumenten. Het haar van de toekomstige bruid werd ingevlochten door haar vriendinnen. We hebben geleerd dat de bruid niet het bruidsboeket maar de haarborstel naar de vrijgezellinnen gooide. Na de voorstellingen mochten we proeven van het avondbuffet dat werd klaargemaakt door de gastgezinnen. Vervolgens werden we zelf in het dansfestijn ondergedompeld, niemand ontsnapte eraan. Ondanks we niet bij de gastgezinnen thuis werden ontvangen was het toch een zeer geslaagde avond dankzij de vriendelijkheid, de openheid en spontaneïteit van de Litouwers.

Vera en Sarah: "Iedereen was zo vriendelijk, de avond was geweldig! De dans was zo fijn. Iedereen kwam vragen om met ons te dansen. Op het einde van het dansfeest, zijn er spontaan 4 Litouwse meisjes naar ons toe te komen. Ze waren zo geïnteresseerd in ons."

Quinten en Kyrian: "Het was gezellig om met de meisjes te praten. Het eten was lekker. Dansen met pasjes was heel moeilijk maar ook spannend wanneer er mooie meisjes ons kwamen halen om te dansen."

Litouwen dag 2: Eerste kennismaking

Vandaag waren we al vroeg uit de veren maar dat kon onze glimlach niet weren. Het ontbijt bestond uit zuur brood, kaas & ham, komkommer en omelette naar keuze. Na een korte rit met de bus werden we in de school hartelijk verwelkomd met een folklore dans en korte toespraak van de directie. We bezochten verschillende klassen. Meerdere keren werden we onthaald door Litouws liedjes. Over gans de school waren diverse 'Comenius-kunstwerkjes' tentoon gesteld. Na de lunch maakten de kinderen kennis met elkaar op een creatieve manier. Dit was hun eerste Engelse oefening. Na het kennismakingsspel gingen we naar 'The hill of crosses'. Deze mysterieuze heuvel maakte enorme indruk op iedereen…
Vera: "De duizenden kruisen op één berg en de regenboog op de achtergrond waren 'wauw'. En nieuwe mensen leren kennen is zo fijn".
Quinten: "De vele kruisen op die berg en de volksdansen waren speciaal".
Kyrian: "De kruisen op de berg zullen me altijd bijblijven en de mensen in de school waren vriendelijk".
Sarah: "Ik vond de kruisen op de berg en de presentatie over het huwelijk in Litouwen het leukste".